Przy doborze smarów do określonego zastosowania należy uwzględniać zalecenia producenta maszyny. O wyborze smaru decydują:
Jako ogólną wskazówkę można przyjąć, że dla łożysk o średnicy otworu do 50 mm stosuje się smary klasy konsystencji 2, zaś dla większych - klasy 3.
Prędkość i temperatura w największym stopniu wpływają na możliwość zastosowania i żywotność określonego gatunku smaru w łożysku. Ponieważ współczynniki prędkości nie są precyzyjnym kryterium (katalogi łożysk tocznych określają graniczne prędkości obrotowe, dla których łożysk można zastosować olej, a których należy zastosować smar plastyczny). Prędkości graniczne dla smarów wysokiej klasy, są o około 20% niższe niż dla olejów. Dla łożysk tocznych, które mają pracować przy temperaturach maksymalnych dla danego smaru, dopuszczalne prędkości nie powinny przewyższać 75% nominalnej prędkości granicznej. Montaż łożyska na wale pionowym powoduje obniżenie prędkości granicznej o ok. 25%, natomiast praca przy obracającym się pierścieniu zewnętrznym o 50%.
Maksymalne temperatury pracy podano w katalogu dla każdego gatunku smaru. Temperatury minimalne podane dla większości smarów należy traktować jako przybliżone, gdyż zależą one od momentu napędzającego łożysko. Ze spadkiem temperatury wzrasta opór tarcia, wewnętrznego smaru. Jeśli jest on wysoki w stosunku do momentu napędzającego, np. w silnikach elektrycznych mocy ułamkowej, może nastąpić zablokowanie łożyska przez stwardniały smar. Przy odpowiednim nadmiarze mocy, wskutek stwardnienia smaru występuje wprawdzie początkowo poślizg elementów tocznych po bieżniach, jeśli trwa dłużej, może powodować szybsze zużywanie się łożyska, jednak wytwarzające się na ogół w krótkim czasie ciepło powoduje zmięknienie smaru i dalsza praca odbywa się bez przeszkód.
Normalnie łożyska są konstruowane względnie dobierane odpowiednio do obciążeń występujących przy określonym zastosowaniu i dlatego nie ma na ogól potrzeby dobierania smarów w zależności od obciążeń. Dla łożysk tocznych przyjmuje się, że dopiero przy bardzo wysokich obciążeniach tzn. przy:
(gdzie C - nośność ruchowa łożyska w N, P - obciążenie zastępcze w N), a ponadto przy obciążeniach udarowych konieczne jest stosowanie smarów tzw. EP o zwiększonej wytrzymałości filmu smarnego na obciążenia zaspawania.
Smary do łożysk tocznych np. litowe, kompleksowe glinowe, są odporne na starzenie, zarówno w okresie magazynowania jak i eksploatacji. Celowe jest jednak, aby smar prawidłowo magazynowany w opakowaniu został wykorzystany do użytku w okresie do 1 roku od jego wyprodukowania.
Łożyska zakryte typu ZZ napełnione smarem w fabryce łożysk, powinny być magazynowane nie dłużej niż 2 lata, a typu 2RS (z uszczelnieniem gumowym) nie dłużej niż 3 lata do rozpoczęcia eksploatacji.
Żywotność smaru w pracującym łożysku tocznym zależy od temperatury pracy, prędkości i rodzaju łożyska. Istotną dla prawidłowej pracy łożyska i żywotności smaru jest ilość smaru w węźle smarowym. Regułą jako należy przyjąć to: łożysko toczne winno być napełniane smarem całkowicie, natomiast jego oprawa od 50 do 75 % pojemności.
Przy tzw. „dosmarowywaniu”, jeśli nie wymienia się smaru całkowicie lecz tylko uzupełnia, zachodzi obawa nadmiernego wypełnienia łożyska smarem powodującego silne grzanie się łożyska, upłynnienie smaru, względnie znaczne skrócenie jego żywotności. Jeśli węzeł smarowy nie posiada odrzutnika nadmiaru smaru, jednorazowa dawka uzupełniająca smaru nie powinna przewyższać 5% pierwotnego napełnienia.
| Lp. | Typ smaru | Temperatura kroplenia | Najwyższa temperatura pracy | Odporność na działanie wody | Odporność na starzenie - przy użyciu antyutleniaczy | Stabilność mechaniczna |
|---|---|---|---|---|---|---|
| °C | °C | - | - | - | ||
| 1 | Litowy - stearynianowy | 185 - 195 | 100 - 120 | dobra | b.dobra | średnia |
| 2 | Litowy - 12 hydroksystearynianowy | 180 - 190 | 130 - 150 | dobra | b.dobra | b.dobra |
| 3 | Wapniowy konwekcjonalny | 85 - 100 | 50 - 60 | b.dobra | słaba do średniej | średnia do dobrej |
| 4 | Glinowy kompleksowy | 230 - 250 | 120 - 150 | b.dobra | b.dobra | dobra |
| 5 | Bentonitowe | nietopliwy | 150 - 200 | b.dobra | dobra do b.dobej | dobra |
| 6 | Sodowy | 140 - 170 | 70 - 100 | nieodporny | średnia do dobrej | słaba do dobrej |
